मुक्त संवादः स्मिता भांडारे कामत, बांदिलकी आनी उर्बा आशिल्ली व्यंगचित्रकारः जंय व्यक्तीस्वातंत्र्याक मेळटा करूणेची जोड!

स्मिता भांडारे कामत गोंयची राजधानी, पणजेंत रावता आनी काम करता. एस. एस. धेंपो वाणिज्य आनी अर्थशास्त्र म्हाविद्यालयांत असोंशिएट प्राध्यापक म्हण काम करतात आनी बायलो, भुरगीं आनी शिक्षण मळार तांच्या कामा खातीर तांकां साबार पुरस्कार आनी नामनो फावो जाल्या. मात, ह्या नामनेपेक्षा तांकां आपल्या खाजगी जिणेंतली शांतताय चड लागिची आनी थंयच्यान तांकां आपले लेखन आनी चित्रकले खातीर उर्बा मेळटा.

 

 

तिच्या फॅसबूक पेजीचे नांव “अ मुमेंट ईन टायम-डुडल्स अँड मॉर” (« A moment in time-Doodles and more« ), फ्रेंच भाशेंत « Gribouillages du moment. »ल्हान आसतनाच्यान ती रेखाचित्रां काडटाली आनी आपल्या शाळेच्या कादेन्नांची पानां चित्रायताली. आयज तिची रेखाचित्रां जागतीक बायलां दिसा इगनूचो बायल अभ्यास विभाग आपल्या भेट कार्डां खातीर वापरतात जाल्यार गोवा टुडे सारकिल्ल्या मासिकांचेर ती प्रकाशीत जातात. तातूंतल्यान सद्याच्या परिस्थितीचे चित्रण दिसता, भारतीय समाज आनी ताच्या इतिहासाचो अभ्यास दिसता तशेंच अडचणीत आशिल्ल्यां खातीर करुणा दिसता जी सदांच तिच्या चित्रकलेची उर्बा थारल्या.

स्मिता कामत भांडारेन आमच्या प्रस्नांच्यो जापो दिवपाक हयकार दिलो आनी ते खातीर आमी तिचे मनाकाळजांतसावन उपकारी.

वॅलरी डायरेज – उपकार करूंन आमका तुज्या वैयक्तीक जिणेची काणी सांगशी? तूं कोण स्मिता?

स्मिता कामत भांडारे – भौशीक रितीन पळयल्यार हांव एक शिक्षण तज्ञ, स्तंभलेखक आनी व्यंगचित्रकार. पूण काळजांतल्यान हांव एक सपनां पळोवपी, एक अयोग्य आनी एकांत आवडपी मनीस, एकमुळें कशें म्हणू येता. म्हाका म्हज्या आनी दुसऱ्यांच्या मेकळ्या अवकाशाचो आदर आसा आनी पर्याय दिलो जाल्यार हांव समाजांत सरमिसळ जावचे परस वाचन, लेखन, चित्रकला आनी संगीत आयकुन वेळ सारपी. म्हाका भुरगीं आनी जनावरां खूब आवडटात. भुरगीं वा बायलांचेर कसल्याय प्रकारचो अन्याय जालो जाल्यार म्हाका तो सोंसना आनी मागीर त्यो भावना हांव चित्रांच्या वा लेखनाच्या माध्यमांतल्यान व्यक्त करता. पूण त्यो विद्रोह जावन न्हय तर खूब सौम्य आनी संकुचीत तरेन व्यक्त जातात. अशें अर्दकुटे व्यक्त जावपाक खूबशी कारणां आसात मात सुदारपा खातीर आनी मुखार सरपाक हो खूब म्हत्वाचो घटक जावन उरता.

वॅलरी डायरेज – कलेच्या नदरेंतल्यान विचार केलो जाल्यार तूं एक स्वता वयर सरिल्ली बायल, तुज्या शाळेच्या कादेन्नांचेर चित्रां रेखाटिल्लीं आसतालीं. पूण 2016 वर्सा तुजी चित्रां इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ कार्टुनीस्ट, बँगलोर आनी केरळा कार्टुन अकाडेमीच्या ‘cartoon 2016’ खातीर वेंचून काडलीं. तुजें एक चित्र इगनुच्या बायलां अभ्यास विभागान आपल्या भेट कार्डा खातीर वापरलें. मे 2017 वर्सा इन्स्टिट्यूट ऑफ कार्टुनीस्ट, बँगलोर हांणी तुज्या सामाजीक-राजकीय कार्टुनांचें पुस्तक प्रकाशीत केलें. तुजो वैयक्तीक मार्ग कसो कितें आनी भारतीय बायल कार्टुनीस्टांच्या जगांत तूं कशें पावलें?

स्मिता – कला म्हज्या कुटूंबात रिगल्या, ती म्हजे खातीर श्वासा सारकी सोपेंपणान येता पूण हांवें सपनांत लेगीत चितूंक नासलें की हांव एक दीस कार्टुनीस्ट जातलें. अशें जरी आसलें तरीय हांव सद्या कितें करता तें म्हाका भयंकर आवडटा हेंय हांव तितल्याच उक्तेपणान मान्य करता. सृजनात्मक तशेंच वैचारीक नदरेंतल्यान हें एक आव्हान. हे बाबतींत थळावी प्रसार माध्यमां आनी सोशल मिडीयाचो म्हजी कला लोकां मुखार दवरपाक आनी ताका समाज मान्यताय आनी कवतुक मेळोवपाक खूब व्हडलो वांटो आसा. स्वताक व्यक्त करपा खातीर म्हणून सुरू केल्ल्या ह्या साधनान आयज एक सकारात्मक आनी रचनात्मक वळण घेतलां तें पळोवन म्हाका खूब बरें दिसता.

वॅलरी – आमकां कार्टुन धाडपी सगळ्या कलाकारां मदीं तूं सगळ्यांत पयलें. भारतांत आयज बायलांचे हक्क खंयच्या थरार आसा सांगशी? बायल-दादलो समानताय समाजीक नदरेंतल्यान वादाची बाब आसा? जेश्ठ अभिनेत्री शर्मिला टागोराच्या म्हणण्या प्रमाण जो मेरेन पालक चली चल्या पेक्षा कमी ना ही समज बाळगुन आपल्या भुरग्यां मदीं फरक करनासतना तांकां व्हड करतली तो मेरेन परिस्थिती बदलची ना. तुका हे पट्टा? परंपरेचेर मात करपाक शिक्षण आदार करपाक शकता?

स्मिता – आशेकय आपले अशें कारण आसता; हांव आमच्या मुळां कडेन वचून आशा सोदता. वेदीक वेळाकडेन हांव वेंचीक नदरेंतल्यान पळयता आनी थंय म्हाका बायलांक फावो तो आदर आनी स्थान दिल्ले दिसता, तो एक समान समाज आशिल्लो. हय, म्हाका हातूंत खोदपाक आवडटा कारण सद्याच्या धर्मपिश्या वाळवंटात म्हाका तो उदकाचो एक थेंब कसो दिसता, तो आमच्या त्या संस्कृताये बद्दल उलयता जो बायलांक आदर दितालो आनी म्हाका दिसता आमचे पुर्वज बायलांक कमी माननाशिल्ले आनी ते बायलांचेर अन्याय करनाशिल्ले हे जाणा जावप खूब गरजेचें. खंतीची गजाल म्हणल्यार खंय तरी हें चित्र इबाडलें आनी सगळीच परिस्थिती हाल्ली. आयज संविधानान बायलांक समान हक्क आसून लेगीत, पुरूश प्रधान आनी बायलांचो दुस्वास करपी समाजाक लागून बायलांचेर अन्याय, अत्याचार, असमान वागणुक आनी मारहाण जायत आसा. अशें आसलें तरीय सगळेंच शेणूंक ना, बायलो उच्च पदांचेर आनी येसस्वी जाल्ल्यो दिसतात. तांचो आंकडो कमी आसलो तरीय त्यो हेरां खातीर आस्त आसात. ह्या संदर्भांत, बायलांच्या सशक्तीकरणा खातीर शिक्षण म्हत्वाचें आसा हें हांव पुराय तरेन मान्य करता. ज्ञान फकत मन मेकळे करना जाल्यार ते चैतन्य हाडटा आनी बायलांक वेगवेगळे तरेन सशक्त आनी मुक्त करता. ते भायर, ल्हान वयांतच भुरग्यांक वयर काडटना बायल-दादलो समानताय हे विशीं घरातल्यांनच शिक्षण सुरू जावंक जाय आनी ताका अधिकृत शिक्षणाची जोड मेळपाक जाय. आयच्या काळांत आमच्या देशांत चलिल्ल्या असमानताय वादा विशीं तरणाट्यां मदीं मत तयार करपांत सोशल मिडीया म्हत्वाची भुमीका निभयता. बायल-दादलो समानताय हो आमच्या समाजाक जाल्लो एक सामुदायीक घाव आनी तो करुणा आनी मन परिवर्तनातल्यांन ना जातलो आनी आमी ताचेर काम करतात. सरकार, मिडीया, बिगर सरकारी संस्था आनी सामान्य मनीस सगळेंच मेळून ह्या संबद्दात जागे जाल्यात आनी बायलांक आदर दिनाशील्लो समाज आता न्हय जाल्यार रोखडोच ना जातलो हाची तांकां जाण तयार जाल्या.

वॅलरी – 2015 वर्सा, चार्ली हेबडो ह्या फ्रेंच सप्तकी खबरापत्रा खातीर काम करपी 12 लोक एका आकांतवादी हल्ल्यात मेले. ह्या हल्ल्या उपरांत मुक्त विचार आनी ताची मर्यादा हो आमच्या देशांत एक वादाचो विशय जाला. भारतीय लोकां प्रमाण मुक्त विचारप्रणाली म्हणल्यार कितें आनी ताच्यो समस्या वा अंमलबजावणी कशी हाताळची अशें तांकां दिसता?

स्मिता – चार्ली हेबडो ही दुखेस्त घडणूक कार्टुनींगाच्या इतिहासांत कला आनी कलाकारांक पुर्नस्पश्ट करपी एक वळण बिंदू थारली. ताचो प्रभाव इतलो आशिल्लो की जगभरांतले समाज एक जाले, मनीसपण एकटावलें आनी स्वताचोच आत्मो सोदपाची प्रक्रीया सुरू जाली. भारतीय संदर्भ घेत जाल्यार, भारत आपल्या विवीधताये खातीर प्रसिध्द आसा, तो ताच्या अनेकत्ववादी समाजाचो आत्मो. आमचे कडेन तरेकवार रिती, परंपरा, धर्म, भासो आसात ज्यो दिसपाक सुंदर मात तितल्योच आव्हानात्मक आसात. सद्या, आमी देश म्हणून ‘एका पेक्षा चड सत्य आसपाक शकता’ ह्या काळांतल्यान वतात. वेगवेगळ्या तत्व प्रणाली आनी वाठारांतली वेगवेगळीं मतां, प्रतीमतां, विरोधी मतां केन्ना न्हय ती प्रसारीत जाल्ली दिसतात. परत, सोशल मिडीयाच्या माध्यमांतल्यान लोकांचो सहभाग आनी सांयुक्तीक कृती वाडपाक लागल्या. संविधानाचे 19(1) (अ) कलम सगळ्या भारतीय नागरिकांक व्यक्तीस्वातंत्र्याचो अधिकार दिता. अशें आसूनय आमकां कार्टुनीस्टांक कादयेंत उडयल्ल्याची, चित्रपट आनी पुस्तकांचेर बंदी हाडिल्ल्याचीं आनी सृजनशिलतायेचो गळो अंदिल्ल्याची उदाहरणां मेळटात. तरीय आसतना, निशेध आनी आक्षेप घेवपाची संस्कृती कमी जायना, सामान्य लोक आनी मिडीया आपल्या व्यक्तीस्वातंत्र्याचो वापर करूंन ह्या विशयांक वाचा फोडटा. संविधानाचेर विश्वास आशिल्ल्यान आनी ताणे दिल्ल्या वैयक्तीक आनी सामाजीक स्वातंत्र्याक लागून हो धर्मनिरपेक्ष, लोकशाय आशिल्लो देश व्हड जायत आसा.

 

वॅलरी – तुवें म्हणलें, “कार्टुन हे सशक्त माध्यम आसा आनी दर एकटो आपल्याक जाय तसो ताका अर्थ लायता.” “दुर्दैवान, कार्टुन सदांच हांसो पातळायता अशें ना, तो मारामारी आनी मरण लेगीत चित्रावंक शकता.” तूं हांचेर आमकां तुजें वैयक्तीक मत सांगपाक शकता, एक कार्टुनीस्ट म्हणून, अशें कांय प्रकार आता ज्यांकां तूं हात सावंक सोदना वा तुज्या चित्रांतल्यान ते केन्ना व्यक्त जायनात.

स्मिता – म्हज्या पुस्तकाचें नांव खरें म्हणल्यार फावोशें आसा ‘विथ ए पिंच ऑफ सोल्ट’. म्हाका दिसता वेळ वता तसो आमी स्वताचेरूच हांसपाची जी कला आसा ती शेणोवन बसल्यात. दुसऱ्यांचेर हांसप सोपें, दुसऱ्यांक उणाक दाखोवपय सोपें आनी दुसऱ्यांचे परिक्षण करप तर सामकें सोपें. दुर्दैवान आमी शुल्लक अश्या असहिष्णुता आनी असुरक्षीतताय पांगुरील्ल्या त्रासदायक वातावरणांत आशिल्ले बशेन दिसता. हय, एक कार्टुनीस्ट म्हणून हांव धर्माविशीं कार्टुनां काडप टाळटा हाचे कारण मरण वा हिंसेचो म्हाका भंय दिसना      पूण स्वता एक हिंदू आशिल्ल्यान, म्हजो धर्म म्हाका ‘सर्व धर्म समभाव’ शिकयता, हाचो अर्थ सगळे धर्म सारके आनी ह्या सगळ्या धर्मांतल्यान निमाणे एकूच अध्यात्मीक उद्देश सादचो आसा. एकामेकां खातीर आदर आनी मेळ सादपी एक सिध्दांत. आदल्या तेपार नामनेचे साधु आनी स्वामी विवेकानंद आनी महात्मा गांधी सारकेल्ल्या व्यक्तींनीच हे पाळिल्लें अशें न्हय जाल्यार आयज लेगीत आमच्या दैनदीन जिणेंत आनी दर एका पावलाचेर खंयच्याय धर्मांत आमकां हे दिसून येता. म्हाका दिसता, कार्टुनींग हो एक दुधारी आयुध आनी ते खातीर तें सांबाळून आनी चड करूंन जबाबदारेन वापरूंक जाय. हांव ताचो वापर संवसाराचे घावे पेखोवपी एक माध्यम म्हणून करता. सोपयतना, रिचर्ड रोहर हांचे एक विधान हांगां नमुद करta, “ Those who are not ready to deal with the pain underneath, become incapable of compassion—for that is where compassion comes from—holding the pain of the world. »

स्मिता भांडारे कामत कार्टुनीस्टांच्या आंतरराष्ट्रीय समितीची एक वांगडी आनी तिणे आमच्या ‘द शार्प एंड ऑफ द पेन्सीलः व्युमन्स रायटस्! व्यंगचित्र, राजकीय व्यंगचित्रां आनी व्यक्तीस्वातंत्र्य’ ह्या भोंवत्या प्रदर्शन प्रकल्पांत वांटो घेतलो. हे प्रदर्शन ले क्रेयोन हांणी 2018 वर्सा फ्रांस-कार्टुनस आनी द फेस्टीवल दू देसीन दे प्रेस एत दे ला कॅरिकेच्यर दे एल’एस्ताक (एफ आय डी ई पी) हांच्या जोडपालवान आयोजीत केलां.

Interview conducted by Valérie Direz,

स्मिताच्या आयुश्यातल्यो म्हत्वाचो तारखोः   

29 मे 1995 – एका रस्तो अपघातांत बापायक मरण. “हांव रडले ना पूण ह्या दुर्दैवी घटनेक लागून म्हज्यातलो लेखक आनी कवी जागो जालो.”

1999 – शिक्षणी वेवसायात पावल.

2009-2011 – हेराल्ड दिसाळ्या खातीर ‘स्मायल विथ स्मिता’ ह्या माथाळ्या खाला सामाजीक-राजकीय कार्टुनींग.

2011-2014 – इवस्केपा खातीर ‘इवस्टून’ माथाळ्या खाला बायल आनी भुरग्या संबद्दान कार्टुनींग.

2013 ते आयज मेरेन गोवा टुडे खातीर लास्ट लाफ माथाळ्या खाला तशेंच तांच्या लेखां खातीर कार्टुनींग आनी रेखाचित्रां.

2017 – इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ कार्टुनींग हांणी मे 2017 वर्सा तिका आपली कार्टुनां प्रदर्शीत करपाक आपोवणें दिलें.

2017 – शिक्षण शेक्षांत गोंय सरकारान तांकां पुरस्कार दिवन भोवमानीत केले.

Smitha Bhandare Kamat is a member of the International Committee of Cartoonists who has joined our project of a touring exhibition : “The sharp end of the pencil : women’s rights! Exhibition of Caricatures, political cartoons and freedom of expression” which Le Crayon is organizing for 2018 in partnership with France-Cartoons and the Festival du Dessin de Presse et de la Caricature de l’ Estaque (FIDEP).

Also In the « Free speech » section : 

– Il était une fois Samya Arabi.

– Samya Arabi ou la graine de l’espoir.

– Le dessinateur Pierre Ballouhey.

– Smitha Bhandare Kamat, engagée et inspirée : Quand Liberté d’expression rime avec compassion !

– Smitha Bhandare Kamat, committed and inspired : When freedom of expression rhymes with compassion !

– मुक्त संवादः स्मिता भांडारे कामत, बांदिलकी आनी उर्बा आशिल्ली व्यंगचित्रकारः जंय व्यक्तीस्वातंत्र्याक मेळटा करूणेची जोड!

– Cécile Bertrand Un humour qui frappe toujours au centre de sa cible.

– Camille Besse vous souhaite « ni Dieu nichon! »

– Marie-Thérèse Besson, Grande Maîtresse de la Grande Loge Féminine de France.

– Angel Boligan, le dessinateur de presse qui aurait voulu signer Guernica.

– Le dessinateur Fathy Bourayou.

– « Green is good » pour le journaliste indépendant Bruno Caïetti

– Cambon ou l’art de la pandémie.

–  La caricaturiste Cristina s’engage pour les doits des femmes

– A cartunista Cristina Sampaio em defesa dos direitos da mulher

– Liza Donnelly place 2018 sous le signe des droits des femmes.

– Liza Donnelly is dedicating 2018 to the rights of women.

– Faujour, « le Pitbull du dessin de presse. »

– Il était une fois à Nuit Debout : le Groupe Cachan.

– Saad Hajo, dessinateur syrien en exil.

– Le Théâtre, c’est la liberté d’expression la plus aboutie ! Flore Hofmann, metteur en scène, nous en parle avec passion.

– Le F.N. au bout du crayon de Jiho.

– Nadia Khiari, alias Willis from Tunis.

– Nadia Khiari et son chat Willis, l’ardeur au service des femmes et de la liberté d’expression.

– Le réalisateur Olivier Malvoisin.

– Stéphane Manier de Reporters sans Frontières.

– Richard Martin, le seigneur du Toursky.

– Un trait pour faire bouger les lignes ! À la rencontre de Mitu, la caricaturiste bangladaise.

– Draw to move the rows ! Meet Mitu, the cartoonist from Bangladesh !

– Gustave Parking, le clown poète

– Picha, l’interview, ou comment rire de tout (Une vidéo du Crayon)

– Le F.N. au bout du crayon du caricaturiste Placide.

– Kianoush Ramezani, un homme libre.

– Bernard Rodenstein, le chemin de la fraternité.

– Le caricaturiste Jean-Michel Renault confronté à l’affront national.

– Pour Swaha, caricaturiste Franco-Libanaise, le dessin de presse est une arme à la puissance redoutable.

– Trax, la Pasionaria du dessin de presse.

– La caricaturiste Trax bouscule les conventions !

– Fawzia Zouari, un Islam éclairé.